Urząd Gminy w Sicienku

HISTORIA SZKOŁY

HISTORIA SZKOŁY 

Historia szkoły w Wojnowie sięga początków XIX wieku. Po rozbiorach Wojnowo (Wahlstatt) znalazło się w zaborze pruskim, w granicach Wielkiego  Księstwa Poznańskiego, w skład którego wchodziły regencja poznańska i bydgoska. Na ziemiach tych władze pruskie energicznie organizowały szkolnictwo elementarne, traktując je jako narzędzie germanizacji. Dla zapewnienia sobie odpowiednich nauczycieli, utworzyły seminaria nauczycielskie w Poznaniu i Łowiczu.

Nacisk germanizacyjny zmalał dopiero w latach 1815-1831.

Najstarszy dokument w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy, dotyczący szkoły w Wojnowie, datowany jest na rok 1823. Jest to wyciąg z rozprawy procesowej na temat sporu o wolny obiekt dóbr szlacheckich w Wojnowie, to znaczy o nie  obsadzoną od  1819  działkę  rolniczą. Postanowieniem dworu pańskiego z 28 stycznia 1826 roku 5 mórg ziemi przeznaczonych zostało pod budowę mieszkania dla nauczyciela i szkoły, której wieś Wojnowo i okoliczne miejscowości do tej pory nie posiadały. Plany te wcielono w życie jeszcze tego samego roku, a w 1827 w Wojnowie funkcjonowało już nauczanie. W latach 1827-1837 szkoła znajdowała się w północno - zachodniej części starego boiska. Był to  mały budynek - mieszkanie nauczyciela i prawdopodobnie jedna sala lekcyjna, gdzie naukę w języku niemieckim pobierało 49 uczniów z Wojnowa, Mochla i Piotrkówka. W roku 1832 zrodziły się plany rozbudowy szkoły. Początkowo powstanie nowego budynku projektowano w widłach dróg prowadzących do Sicienka i Smolar. Ostatecznie jednak, granice terenu szkolnego o powierzchni 4 mórg i 2 arów (ok. 2 ha) wyznaczono w miejscu, gdzie obecnie znajduje się szkoła. Około 1850 roku pojawił się nowy budynek szkolny - niższa część tzw. "starej szkoły", dziś mieszkania P.P Ławniczaków i P. Kujawskiej.

Od 1838 roku do szkoły w Wojnowie zaczęły uczęszczać dzieci z Chmielewa i Smolar. Uczyły się one w czterech klasach. Zajęcia łączone w klasach I i II odbywały się od godziny 7.00 - 12.00. W tygodniu obejmowały 3 godziny religii, 3 godziny matematyki, 5 godzin języka niemieckiego i po 1 godzinie historii, geografii i śpiewu. Klasy III i IV miały zajęcia po południu ( od godz. 12.00-14.00). W tygodniu realizowano: 3 religie, 7 godzin języka niemieckiego i 1 godzinę śpiewu.

Mimo iż nauczycielami byli Polacy, ich stosunek do uczniów nie zawsze był humanitarny.

Nauczyciel Konstanty Maczkiewicz nader chętnie korzystał z kar cielesnych przewidzianych w regulaminie pruskich szkół. Dowodzą tego skargi rodziców przesyłane do Królewskiej Regencji Pruskiej w Bydgoszczy - organu zarządzającego działalnością szkół oraz do proboszcza w Dąbrówce Nowej, który nadzorował Katolicką Szkołę w Wojnowie. Prośby rodziców (a także groźby, że nie uiszczą opłat w kasie szkolnej) o zmianę nauczyciela, nie odnosiły skutku. Maczkiewicz pomyślnie zdał w poznańskim seminarium egzamin sprawdzający dla nauczycieli i decyzją komisji pozostał na dotychczasowym stanowisku .

Również następny nauczyciel - Pazdowski - nie cieszył się uznaniem rodziców. Zachowała się w archiwum jego korespondencja z panną Walerią Sewilską ze Strzelewa. Jak wynika z pisma księdza Dyrkiewicza z Dąbrówki wystosowanego do dziekana Marachowskiego w Ślesinie, ich zachowanie ocenione zostało przez rodziców uczniów jako gorszące i było tematem kolejnych skarg do Królewskiej Regencji.

Ilość uczniów Katolickiej Szkoły w Wojnowie systematycznie wzrastała.

Od dnia 1 stycznia 1866 roku zaczęły uczęszczać do Wojnowa dzieci z Dąbrówki Nowej, Osówca, Dąbrówczyna, Sicienka i Sitna. Wcześniej byli oni uczniami szkoły w Dąbrówce Nowej. W drugiej połowie XIX wieku szkoła w Wojnowie liczyła 84 - 87 uczniów, skupionych w trzech oddziałach. W większości byli to Polacy wyznania katolickiego. Niemieccy ewangelicy stanowili nieliczną grupę.

Opiekunem szkoły był właściciel ziemski z Wojnowa - Rahm.

W szkole zatrudniony był 1 nauczyciel. Zajęcia odbywały się na dwie zmiany, przy czym ilość godzin była zróżnicowana, zależnie od pór roku. Latem oddziały I-II realizowały 18 godzin nauki - od godz. 6.00-9.00, oddział III - 12 godzin, od 10.00-12.00. Zimą wszystkie oddziały miały 32 godziny lekcyjne tygodniowo.

Nauczanie obejmowało rachunki - latem 3 godziny tygodniowo, zimą - 5 godzin i śpiew - 2 godziny tygodniowo. W ciągu roku dzieci uczyły się dwóch niemieckich piosenek szkolnych i dwóch polskich pieśni kościelnych ( np. "Z pokorą upadamy"). Nauka geografii, historii i przyrody odbywała się przy okazji omawiania czytanek. Dzieci uczyły się pisać, czytać i mówić po niemiecku i po polsku. Jak wynika z protokołów powizytacyjnych, nauka czytania w języku polskim opierała się na "Przyjacielu Dzieci" Łukaszewskiego i "Nauce czytania " Radeckiego.

Fakt nauczania języka polskiego jest zaskakujący, gdyż powszechnie wiadomo, iż 2 poł. XIX wieku (rządy Bismarcka i działalność Hakaty) to szczytowy okres procesu germanizacyjnego, którego efektem było całkowite zniemczenie oświaty. Jak podają źródła, od 1872 roku wolno było używać języka polskiego tylko na lekcjach religii, ale od 1901 roku zabrano i ten przywilej, nakazując naukę religii w szkołach początkowych po niemiecku. Wywarło to liczne sprzeciwy Polaków, czego wyrazem były m.in. strajki szkolne zapoczątkowane przez dzieci we Wrześni. W regencji poznańskiej i bydgoskiej strajk objął wówczas 733 szkoły. Dokumenty archiwalne wskazują jednak, że w wojnowskiej szkole nie miał on prawdopodobnie miejsca.

Zadziwiająco niska w owym czasie wydawać się może frekwencja. W roku szkolnym 1874/75 uczniowie (87 osób) opuścili 5990 dni, z czego usprawiedliwiono 3912 dni. Za nieusprawiedliwione nieobecności rodzice płacili kary.

W 1895 roku przystąpiono do rozbudowy szkoły. Spowodowane było to koniecznością przeniesienia mieszkania nauczyciela do jednej z dwóch klas szkoły, gdyż pierwotnie wybudowany dom nauczyciela był w katastrofalnym stanie i groził zawaleniem.

Prace zakończono w 1904 roku. W efekcie powstały dwa mieszkania dla nauczycieli oraz dwie duże sale lekcyjne (w dobudowanej południowej części parteru).

Zwiększyła się też liczba uczniów. W latach 1910-1922 do szkoły w Wojnowie uczęszczało 120-140 dzieci z Wojnowa, Smolar, Mochla, Nowej Rudy, Piotrkówka, Chmielewa i Osówca.

Szkoła była dwuklasowa, czterooddziałowa. Nauka odbywała się na dwie zmiany: od godz. 8.00 do godz. 12.00 i od godz. 13.00 do godz. 15.00. W czasie godzinnej przerwy w zajęciach - bez względu na porę roku i warunki atmosferyczne - uczniowie udawali się do domów. W 1906 roku rodzice uczniów z dóbr i wsi Osówiec wystosowali pismo do Królewskiej Regencji, w którym prosili, aby w okresie zimy zwolnić dzieci z nauki popołudniowej ze względu na wcześnie zapadający zmrok i męczącą  czterokrotną wędrówkę na  trasie Osówiec - Wojnowo.

W 1920 roku rozpoczął się remont Katolickiej Szkoły w Wojnowie, który ukończono w lutym 1921 roku. Nadmienić należy, że 20 stycznia 1920 roku Bydgoszcz powróciła do Macierzy. Departament Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zaopatrywał szkołę w komplety polskich książek. W latach 20-tych na stanie biblioteki było średnio 120 woluminów.

W tym czasie obowiązek szkolny realizowany był do 14. roku życia. 23.lutego 1920 roku ukazał się okólnik numer 19, regulujący  wcześniejsze zwolnienia dzieci z nauki szkolnej. Na jego mocy zwolnieni mogli być uczniowie, którzy ukończyli 14 lat i mieli wystarczające wiadomości z przedmiotu (głównie z języka polskiego), lub którzy chcieli podjąć naukę rzemiosła czy handlu. W nadzwyczajnych przypadkach uczniowie, których warunki domowe nie pozwalały kontynuować nauki.

Od 1924 roku spadła ilość uczniów do około 70 . Spowodowane było to odłączeniem się dzieci ze Smolar, Mochla, Nowej Rudy, Chmielewa. Do szkoły w Wojnowie uczęszczali zatem uczniowie miejscowi oraz z Piotrkówka i Osówca. Szkoła była jednoklasowa ( 4 oddziałowa).

Do 1926 roku szkoły były wyznaniowe, w programach których charakter był niejednolity, dużą uwagę zwracano na treści religijne i narodowe. Po przewrocie majowym w 1926 roku programy zostały ujednolicone. Duży nacisk położono w nich na tzw. wychowanie państwowe, nawiązywano do pierwiastków religijnych, głoszono kult legionów J. Piłsudskiego.

2 sierpnia 1926 roku katolicka gmina szkolna w Wojnowie zdała majątek obszarowi dworskiemu, który tym samym miał zapewniać utrzymanie szkoły (dotychczas szkoła utrzymywana była z tzw. kar szkolnych, czyli opłat rodziców). Od tego momentu szkoła w Wojnowie uzyskała miano Publicznej Szkoły Powszechnej.

W 1927 roku grunt należący do szkoły w Wojnowie zapisano na mocy zarządzenia Sądu Powiatowego w Bydgoszczy w księgach wieczystych na rzecz gminy terytorialnej Wojnowa. Roczne koszty utrzymania szkoły od 1926 roku ponosiły zatem gminy i obszary dworskie, w wysokości proporcjonalnej do podatku gruntowego.

W 1928 roku Rada Gminy Piotrkówko wystąpiła z prośbą do Inspektoratu Szkolnego Bydgoskiego, aby uczniowie z Piotrkówka, należącego do obwodu szkolnego Mochle, uczęszczający dotąd do szkoły w Wojnowie, przeniesieni zostali do Mochla. Przyczyną prośby był fakt, że rodzice musieli uiszczać dodatkową opłatę na rzecz szkoły w Wojnowie wynikającą z przynależności do innego obwodu szkolnego - Inspektor szkolny wyraził zgodę na uczęszczanie uczniów z Piotrkówka do szkoły w Mochlu.

Sytuacja finansowa szkoły w latach 30 - tych była równie trudna jak obecnie. Obszary dworskie zwlekały z zapłatą podatku, brak było zatem pieniędzy na podstawowe środki, nie mówiąc już o remoncie szkoły czy doprowadzeniu wody.

Od 1935 roku Koło Rodzicielskie Szkoły Powszechnej w Mochlu czyniło starania o utworzenie w tej wsi szkoły II stopnia, przez połączenie tamtejszych dwóch klas z jedną klasą Szkoły Powszechnej w Wojnowie. Uczniowie z Wojnowa, Osówca i Osowic mieliby uczęszczać do Mochla, zaś ze Smolar - do Sicienka. W efekcie szkoła w Mochlu liczyłaby 104 uczniów.

Wyjaśnić należy pojęcie szkoły I i II stopnia. Otóż ustawy o ustroju szkolnictwa z 1932 roku i 1933 roku były  podstawą reformy oświaty w Polsce, której inicjatorem był J. Jędrzejewicz. Podstawę systemu szkolnego stanowiła 7 - letnia szkoła powszechna, utrzymywana przez państwo i samorządy terytorialne, zróżnicowana pod względem organizacyjnym i programowym. 7 letni okres nauki w szkole I stopnia obejmował klasy I - IV ( uczeń uczęszczał dwa lata do klasy III i trzy do klasy IV), zaś w szkole II stopnia - klasy I-VI (uczeń realizował przez dwa lata klasę VI) i III stopnia - klasy I-VII. Tak więc dzięki połączeniu klas szkół w Wojnowie i Mochlu liczebność uczniów dawałaby możliwość utworzenia szkoły II stopnia.

W Mochlu szkoła znajdowała się w dwóch sąsiadujących budynkach i posiadała dwie sale lekcyjne. Aby stworzyć trzecią salę,  Rada Szkoły planowała dobudowę piętra oraz podział nauki - dzieci młodsze miałyby uczęszczać do szkoły w Mochlu, a starsze - do Wojnowa w ramach szkoły II stopnia. Jednak z powodu braku środków finansowych tworzenie szkoły II stopnia zawieszono.

15 listopada 1937 roku Jednoklasowa Publiczna Szkoła Powszechna w Wojnowie została przemianowana na Publiczną Szkołę Powszechną Stopnia I.

Kwestia utworzenia szkoły II stopnia odżyła ponownie w 1938 roku. W poszczególnych wsiach - Mochlu, Sicienku, Dąbrówce Nowej, Nowaczkowie, Szczutkach odbyły się zebrania, na których rodzice zadeklarowali chęć posyłania swych dzieci do klas IV-VI szkoły w Wojnowie. Jedynie rodzice ze Szczutek zadecydowali, że ich dzieci uczęszczać będą do szkół w Tryszczynie i Wtelnie.

Rada Gminy Dąbrówka Nowa podjęła w październiku 1938 roku decyzję o rozbudowie szkoły w Wojnowie, na co wyraził zgodę Urząd Wojewódzki Pomorski w Toruniu. Do prac przystąpiono wiosną 1939 roku. W sierpniu 1939 roku Towarzystwo Popierania Budowy Publicznych Szkół Powszechnych udzieliło Zarządowi Gminy bezprocentowej pożyczki na rozbudowę szkoły. Zamierzeń tych nie udało się jednak zrealizować, gdyż 1 września 1939 roku Niemcy przekroczyli granice polski, co zapoczątkowało sześcioletni okres okupacji hitlerowskiej. Wojnowo znalazło się w granicach III Rzeszy. Nauczanie w polskich szkołach zostało zlikwidowane. W Wojnowie utworzono małą szkołę dla dzieci niemieckich

W czasie wojny w budynku skoszarowani byli jeńcy angielscy, wykorzystywani jako siła robocza w majątku ziemskim administrowanym przez Niemców.

Dalsze losy jeńców są raczej nieznane. Wiadomo, ze w styczniu 1945 roku zostali oni wywiezieni z Wojnowa, gdyż Niemcy poczuli się zagrożeni zbliżającymi się do Bydgoszczy wojskami II Frontu Białoruskiego.

Do zakończenia wojny w 1945 roku wznowiona została nauka w polskiej siedmioklasowej Publicznej Szkole Powszechnej w Wojnowie.

Pierwszym kierownikiem został  pan Ignacy Kaczmarek, który pełnił tę funkcję do 1951 roku. Grono pedagogiczne (2 nauczycieli) miało pod opieką 103 uczniów. W pierwszym roku po wojnie uczniowie zdolniejsi realizowali program nauczania dwóch klas w ciągu jednego roku nauki.

W 1947 roku w szkole w Wojnowie pracowało już czworo nauczycieli. Klasy I/II i III/IV (łączone) nauczała pani Stasiak, klasę V - pani Janicka, Vl - pan Litak i klasę VII - kierownik szkoły pan Kaczmarek. Od początku istniało   też nauczanie języków obcych. W roku szkolnym 1945/46 był to język francuski, a w latach następnych - język angielski. Naukę języka rosyjskiego wprowadzono w 1950 roku.

Przy szkole już od 1946 roku funkcjonowało koło PCK, istniał sklepik szkolny i biblioteka licząca 30 "dzieł z wiedzy ogólnej". Brak było literatury pedagogicznej, dlatego nauczyciele postanowili zaprenumerować wspólnie jedno czasopismo pedagogiczne i jedno ogólne. Ze względu na brak pomocy dydaktycznych nauczyciele samodzielnie wykonywali plansze i inne środki poglądowe ułatwiające przyswajanie nauczanych wiadomości.

Młodzież żyła nie tylko nauką. Prężnie działała drużyna harcerska i grupy artystyczne, które swymi występami uświetniały  uroczystości państwowe (np. 1 Maja, 9 Maja), środowiskowe (np. obchodzone od 1948 roku Dni Lasu) i szkolne.

Szczególną okazją do prezentacji całorocznych osiągnięć było zakończenie roku szkolnego.

W ostatnim  dniu  nauki odbywały się spotkania z rodzicami, którzy uczestniczyli w trzech lekcjach pokazowych. Zaproszeni rodzice i przedstawiciele wojska wysłuchiwali też sprawozdania z pracy dydaktyczno - wychowawczej szkoły. Następnego dnia uczniowie uczestniczyli w porannej mszy, a popołudniu prezentowali swe umiejętności w czasie popisów gimnastycznych i tanecznych. Po rozdaniu świadectw uczniowie, rodzice i nauczyciele brali udział w zabawie na przyszkolnej łące.

Przez pierwsze powojenne lata lekcje rozpoczynały się i kończyły pozdrowieniem chrześcijańskim i modlitwą. W roku 1947 ukazało się zarządzenie zwalniające nauczycieli z obowiązku opieki nad dziećmi w czasie nabożeństw i zobowiązujące ich do przestudiowania biblioteczki marksistowskiej. Poprawić należało też w protokolarzach Rady Pedagogicznej zwroty "pan" i "kolega" na "obywatel".

Zapoczątkowana w 1947 roku laicyzacja i indoktrynacja nasiliły się szczególnie w latach 1949-50. Mimo świeckości szkolnictwa, nauczanie religii w szkole trwało do roku 1961, potem odbywało się w punktach katechetycznych.

W 1950 roku przeprowadzono elektryfikację szkoły, pojawiło się też pierwsze radio, które jak wynika z protokołów, było przedmiotem marzeń nauczycieli wojnowskiej szkoły już od 1948 roku. Zniesienie w 1946 roku 3 - stopniowości szkół i wprowadzenie jednolitej, państwowej i bezpłatnej szkoły powszechnej umożliwiało uczniom przechodzenie ze szkoły niżej zorganizowanej do szkoły realizującej program pełnych siedmiu klas. Szkoła w Wojnowie, jako siedmioklasowa, była szkołą zbiorczą. Uczęszczali do niej zatem uczniowie m.in. z Sicienka, Sitna, Zawady i Ugody, którzy ukończyli szkoły czteroklasowe.

Ze względu na zbyt dużą ilość dzieci (ponad 200) nauczyciele szkoły w Wojnowie w 1957 roku opowiedzieli się za podniesieniem stopnia organizacyjnego czteroklasowej szkoły w Sicienku. Nastąpiło to dopiero jednak w 1963 roku.

W latach 1953 - 1972 rozwinęły się w Polsce różne formy   szkolnictwa dla pracujących. W Wojnowie od 1959 roku organizowane były kursy dla dorosłych   kształcące   w   zakresie   szkoły podstawowej, tzn. dla osób, które nie ukończyły siedmiu klas. Od 1963 roku działała w Wojnowie Szkoła Przysposobienia Rolniczego, a w 1978 roku -Uniwersytet Ludowy prowadzący pedagogizację rodziców. W latach 1974-1984 istniały też tzw. klasy uzawodowione. Wzrastająca w latach 60 -tych liczba uczniów szkoły (ok. 300) oraz wydłużenie nauki do ośmiu lat zmusiły władze do rozbudowy szkoły. W latach 1962-1964 przeprowadzono remonty sal lekcyjnych oraz wybudowano tzw. pawilon.

Jego otwarcia dokonał 1 września 1964 roku ówczesny kierownik szkoły - pan Czyżyk. Z założenia pawilon pełnić miał rolę szkoły tymczasowo, tj. do momentu wzniesienia nowego budynku. Jego "tymczasowość" przedłużyła się jednak na całe 32 lata (lekcje odbywały się tam jeszcze w styczniu 1996 roku). Remonty pawilonu przeprowadzono w 1985 i 1989 roku. Potrzeba powstania nowej szkoły z przestronnymi klasami i salą gimnastyczną ciągle rosła. W 1982 roku zawiązał się nawet Społeczny Komitet Budowy Sali Gimnastycznej w Wojnowie. Jednak liczne trudności i brak poparcia władz sprawiły, że pomysł wybudowania sali gimnastycznej ze środków społecznych nie został zrealizowany.

Dzięki staraniom pani Bronisławy Krause, dyrektora szkoły w latach 1985 - 88, popieranym przez ówczesnego inspektora oświaty panią Helenę Adamczak, w maju 1988 roku opracowano dokumentację budowy nowej szkoły.

15 września 1988 roku rozpoczęto niwelację terenu pod budowę. Kosztowała ona 50 milionów starych złotych i w całości wyczerpała środki finansowe na dalszą budowę, w związku z czym wszelkie prace wstrzymano do 1990 roku.

11 października 1990 roku Kurator Oświaty oraz Zarząd Gminy Sicienko wyszli z koncepcją przejęcia   budowy szkoły przez Radę Gminy. Stosowną uchwałę podjęto 20 października 1990 roku. Gmina występować miała w roli inwestora zastępczego, natomiast fundusze pochodzić miały z bydgoskiego Kuratorium.

15 lipca 1991 roku Zakład Remontowo-Budowlany PGR Wojnowo rozpoczął prace ziemne pod budowę segmentu A, natomiast 14 października 1991 roku PPU "Polbud" z Mroczy zaczął budowę segmentu B. Budowę obydwu segmentów planowano na 2 lata. W marcu 1992 roku podjęto jednak decyzję o jej zakończeniu w dniu 31 sierpnia 1992 roku.

1 września 1992 roku nastąpiło uroczyste otwarcie szkoły. Licznie zgromadzeni goście, uczniowie i grono pedagogiczne z radością wkraczali w progi nowej szkoły,

W marcu 1993 roku rozpoczęto budowę sali gimnastycznej, którą ukończono w listopadzie 1994 roku. Jednocześnie przygotowano fundamenty pod część segmentu C. Wcześniejsze ustalenia, że fundusze na budowę pochodzić będą w całości z Kuratorium Oświaty okazały się nierealne.

W rzeczywistości 2/3 kosztów poniosła  Gmina Sicienko. Pojawiły się zatem ponowne problemy natury finansowej - dalsza budowa segmentu "C" stanęła pod znakiem zapytania. Jednak dzięki zaangażowaniu dyrektora szkoły, pana Stanisława Szwajcy, który od początku dokładał wszelkich starań, aby szkoła w Wojnowie powstała i dzięki przychylności Zarządu Gminy Sicienko, w maju 1995 roku rozpoczęto budowę segmentu C. Prace zakończono w lutym 1996 roku . Od tego momentu uczniowie klas I - III z Mochla oraz klasy VII-VIII, które dotychczas miały lekcje w pawilonie, zostały przeniesione do nowych sal lekcyjnych. Wiosną 1996 roku pawilon został wyburzony. Obecnie trwają prace nad zagospodarowaniem terenu wokół szkoły. Powstały już piękne trawniki, posadzono drzewa, częściowo wykonano ogrodzenie.

Od 1 września 1999 roku w budynku szkoły działała Szkoła Podstawowa i Gimnazjum.

Z dniem 1 września 2002 roku powstał Zespół Szkół w Wojnowie, w skład którego wchodzi Szkoła Podstawowa i Gimnazjum.

Dla prawidłowego rozwoju fizycznego uczniów i wypoczynku potrzebne są jednak boiska, tereny rekreacyjne i sportowe.

Należy mieć nadzieję, że zaangażowanie rodziców, społeczności szkolnej oraz władz gminnych i oświatowych pomoże zrealizować te plany, a Zespół Szkół w Wojnowie będzie wizytówką placówek oświatowych naszej gminy.